Stres yönetimi için neler yapılabilir?

Dr. Diyetisyen & Psikolog Pırıl Şenol

Stres, kendimizi baskı altında veya tehdit altında hissettiğimizde nasıl tepki verdiğimizdir. Bu, genellikle yönetemeyeceğimizi veya kontrol edemeyeceğimizi hissettiğimiz bir durumda olduğumuzda olur.

Stres, aslında, herkesin başına gelen normal bir insan tepkisidir. İnsan vücudu stresi deneyimlemek ve ona tepki vermek üzere tasarlanmıştır. Stresin bittiği yer artık yaşamımızın bittiği yerdir. Çünkü bu tepki bizi hayatta tutar. Stres tepkileri vücudunuzun yeni durumlara uyum sağlamasına yardımcı olur. Bizi uyanık, motive ve tehlikeden kaçınmaya hazır tutar. Örneğin, yaklaşan önemli bir sınavınız varsa stres tepkisi vücudunuzun daha fazla çalışmasına ve daha uzun süre uyanık kalmasına yardımcı olabilir. Ancak stres etkenleri rahatlama veya rahatlama dönemleri olmadan devam ettiğinde stres bir sağlık sorunu haline gelir.

İşte tam olarak bu yüzden ‘’stresi yok edin’’ demektense ‘’stres yönetimi’’ kavramı mevcuttur. Çünkü stres yönetilebilir. Hatta, bahsetmiş olduğumuz gibi stresi yönetmek size çok yardımcı olabilir. Çünkü bu çok büyük bir güçtür. Bu güce karşı gelmeye çalışmaktansa, bu gücü arkamıza almak problem çözümünde bize yardımcı olabilir.

Stresi yok etmek ancak strese neden olan sebebi yok etmekle mümkündür ve bu çoğu zaman mümkün değildir. Örneğin çok stresli bir sunum için hazırlık yapıyorsanız, belki tüm gücünüzü toplayabilir ve sunumu tamamlayarak stresi yok edebiliriz. Ancak, işinizi değiştiremediğinizi ve 5-6 ay aynı projede çalıştığınızı düşünün. Bu büyük bir problem yaratacaktır.

Fizyolojik olarak karşımıza çıkan en büyük stres problemi kortizol seviyeleridir. Karşımıza bir ayı çıktığında korkarız ve kortizolümüz yükselir bu bizim uyanık kalmamızı, atik olmamızı sağlar. Bu esnada kan şekeri ve insülin de buna göre konumlanır, ayıdan kaçabiliriz. Ancak stres sürekli olduğunda bu durum kan şekeri regülasyonumuzun bozulmasına ve vücut yağ depolarını arttırabilecek bir takım biyokimyasal sorunlara sebep olabilir. Peki stres yönetimi için neler yapabiliriz?

1. Farkındalık

Her alanda olduğu gibi burada da ne olup bittiğini fark etmek önemli. Strese girdiğinizde bedeninizde ve zihninizde neler oluyor? Nasıl tepkiler ortaya çıkıyor? Bunun için yazmak, konuşmak, meditasyon yapmak, bedenimizin yavaş hareket ettiği beden-zihin bütünlüğüne dikkat edebileceğimiz egzersizler yapmak bize yardımcı olabilir.

2. Duygularla temas

Burada farkındalıkla birlikte ne hissettiğimizi tanımlayabilmek ve bu hissettiğimiz duygunun ihtiyaçlarını gözlemlemek bize yardımcı olabilir. Yorgun musunuz? Dinlenmeye mi ihtiyacınız var? Ne yaparak dinlenebilirsiniz? Bunlara bakmak ve çözüm yolları denemek size yardımcı olabilir.

3. Kabımızı boşaltmak

Akut bir stresle mücadele etme kabiliyetimiz aynı zamanda kronik stresle mücadele etme potansiyelimizle ilişkilidir. Örneğin, bütün gün çok stresli bir iş ile meşgul isek, o an stresi yönetmek için aksiyon alamıyorsak da gün içerisinde bir şeyler yapmak yine toplam sağlık ve iyilik halimize katkı sağlayabilir. Örneğin, egzersiz yapmak. Sevdiğiniz, keyif aldığınız bedensel bir hareket sizin, deyim yerindeyse kabınızın boşalmasına destek olur. Bu yolla, bardağı taşıran son damla deneyimi yaşamınızın önüne geçebilirsiniz. Düzenli meditasyon pratikleri, nefes çalışmaları da bu konuda size destek olabilir. Aynı anda eşit oranda dikkatimizi iki farklı şeye odaklayamayız. Meditasyon yaptığımızda dikkatimiz meditasyonda yani anda olur. Bu bir nevi zihnimizde olup bitene bir “pause” yani ara vermek, durdurmak demektir. İşte burada zihnimiz dinlenir. Bu durum fizyolojimizi de olumlu etkiler.

4. Fiziksel ihtiyaçlarımızı gidermek

Yeterli uyku, enerji ve besin öğesi almak, bedenimizi hareket ettirmek, hidrasyona dikkat etmek yani kısaca bedenin ihtiyaçlarını karşılamak vücudun potansiyel stresle baş etme mekanizmalarını iyileştirebilir.

5. Denemek ve pratik etmek

Problemlerimizin tek bir çözümü yoktur. Birimizde işleyen bir çözüm yöntemi bir diğerimizde işlemeyebilir. Bir birey strese girdiğinde kitap okumak ona iyi gelebilirken bir grup insan için basit bir telefon mesajı okumak bile güç gelebilir. Benzer şekilde çalışan baş etme yöntemlerimiz de zaman içerisinde değişebilir. Bu yüzden denemeler yapmak ve pratik etmek bizi çözüme ulaştırabilir.

Duygusal yeme, alkol ve tütün tüketimi, uykusuz kalmak stresi yönetmede işlevsiz olan yöntemlerdir. Duygusal yeme ile ilgili yazımızı okumanızı öneririz.

Sonuç olarak;

• Stres bedenimizin ve zihnimizin verdiği normal bir tepkidir.
• Strese anlık olarak değil, sürekli olarak maruz kaldığımızda ve baş etme yöntemlerimiz işlevsiz olduğunda hem mental hem fiziksel sağlığımız tehlike altındadır.
• Stres yönetimi hem akut hem de genel olarak yapabileceğimiz birtakım pratiklerdir.
• Stres yönetiminin en doğru yöntemi yoktur. Bireylere, stresin miktarı ve süresine göre yapabileceğimiz farklı yöntemler olabilir.
• Bu yöntemlerden hangilerinin bizler için daha olumlu olabileceğini anlamak için yapabileceğimiz en iyi şey denemek ve pratik yapmaktır.

Sağlıklı günler dileriz.